Που να βρω το δίκιο μου;

Δηλητηριάσεις μελισσοσμηνών και πώς να αμυνθούμε ? 

Οι Γεωτεχνικοί της Ο.Μ.Σ.Ε. 

Ακόμη μια χρονιά που οι φοίνικες, αντί να θρέψουν τις μέλισσες, έσπειραν τον όλεθρο στα μελίσσια της Αττικής, της Πάρου, της Σαντορίνης και πιθανότατα κι άλλων περιοχών για τις οποίες δεν ενημερώθηκε το γραφείο της Ο.Μ.Σ.Ε.. Δυο συνάδελφοι, ο Μάρκος Αλιπράντης από την Πάρο και ο Τριαντάφυλλος Βολιώτης από την Αττική, έβαλαν το θέμα και στα ιστολόγιά τους, επικοινώνησαν πολλές φορές με το γραφείο της Ο.Μ.Σ.Ε., έστειλαν δείγματα νεκρών μελισσών και γύρης στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο ( ΜΦΙ) και μας κοινοποίησαν τα αποτελέσματα. Στα δείγματα που έστειλε ο κ Βολιώτης ανιχνεύθηκε κλοθιανιδίν 30,3 ngr/gr σωματικού βάρους μέλισσας και ιμιντακλοπρίντ 10,9 ngr/gr σωματικού βάρους μέλισσας. Στα δείγματα που έστειλε ο κ Αλιπράντης ανιχνεύθηκε κλοθιανιδίν 14,2 ngr/gr σωματικού βάρους μέλισσας. Νεονικοτινοειδή και τα δύο και χωρίς έγκριση για χρήση στους φοίνικες Αλλά δεν είναι μόνο οι φοίνικες. Στη διάρκεια της χρονιάς δεχθήκαμε τηλέφωνα για δηλητηριάσεις μελισσών από ψεκασμούς στην αμυγδαλιά, την κερασιά, τα βαμβάκια ακόμα και για κάποιον ακατανόητο ψεκασμό με ζιζανιοκτόνο του πολύκομπου στις καλαμιές( …!) Αύγουστο μήνα. Η Ο.Μ.Σ.Ε. επικοινώνησε απευθείας με το ΜΦΙ προκειμένου να ενημερωθεί για το πόσα δείγματα έχουν σταλεί κι από ποιες περιοχές και για το είδος του φυτοφαρμάκου που ανιχνεύθηκε.  

Σε επιστολή που λάβαμε από το Εργαστήριο Τοξικολογικού Έλεγχου Γεωργικών Φαρμάκων του ΜΦΙ και δημοσιεύουμε στο τέλος αυτού του άρθρου, φαίνεται ότι από τις αρχές του 2014 μέχρι τις 15-9-2014 είχαν εξεταστεί 59 δείγματα μελισσών, στα 44 από τα οποία η δραστική ουσία ήταν νεονικοτινοειδές, με πρώτο το κλοθιανιδίν (22 δείγματα) και δεύτερο το ιμιντακλοπρίντ (18 δείγματα). Η εξαιρετική δουλειά που γίνεται στο Μπενάκειο αποτυπώνει την κατάσταση και μας βοηθά να τεκμηριώσουμε το πρόβλημα. Ένα άλλο βήμα ως προς την τεκμηρίωση είναι η καταγραφή όλων των περιστατικών δηλητηριάσεων. Για το σκοπό αυτό υπάρχουν διάφορες ιστοσελίδες, με πιο βαρύνουσα ίσως την ιστοσελίδα της Apimondia https://docs.google.com/forms/d/1rg-24GTQuKeh9Z93iIkTgdxGcbWUlehuTWkBDCF47aQ/viewform?c=0&w=1 που αποτελεί μια βάση δεδομένων για δηλητηριάσεις μελισσοσμηνών σε όλον τον κόσμο. Αν δεν είστε χρήστης υπολογιστή δηλώστε το περιστατικό στο γραφείο της Ο.Μ.Σ.Ε. και θα το κάνουμε εμείς για σας. Αλλά άντε και το τεκμηριώσαμε και βρήκαμε και τη δραστική ουσία. 

Μετά τι κάνουμε; 

Το παράπονο όλων είναι πως, αφενός δεν αποζημιώνονται για την απώλειά τους και αφετέρου, κανείς δεν τιμωρείται. Φυσικά,  ακόμα πιο σημαντικό είναι να προλάβουμε την απώλεια, αλλά παρά την προσπάθεια ενημέρωσης και από την Ο.Μ.Σ.Ε. και από μελισσοκομικούς συλλόγους και από άλλους φορείς και ΜΚΟ, οι αγρότες και οι ιδιώτες (ελπίζουμε όχι πλέον και οι Δήμοι) εξακολουθούν να μη λαμβάνουν υπ’ όψη τους τις μέλισσες, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Υπάρχουν όμως και καλά παραδείγματα από αγροτικούς συνεταιρισμούς και Δήμους που πρωτοστατούν στην εφαρμογή μιας γεωργικής παραγωγής φιλικής για τη μέλισσα. Ο AGROCERT έχει πιστοποιήσει πάνω από 600 συνεταιρισμούς και ιδιώτες για εφαρμογή του συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης. Ευτυχώς έχουμε  σύμμαχο τον καταναλωτή που δε θέλει κατάλοιπα στο πιάτο του. Φιλική γεωργία για τη μέλισσα αυτομάτως είναι φιλική και για τον άνθρωπο. Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν όταν πέσουμε θύματα παράνομων ψεκασμών; Τα νεονικοτινοειδή κλοθιανιδίν και ιμιντακλοπρίντ, που ανίχνευσε το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο σε νεκρά μελίσσια στην Αττική και την Πάρο, δεν έχουν έγκριση για τους φοίνικες, επομένως οι ψεκασμοί είναι παράνομοι. Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι αυτό: να μάθουμε από τι δηλητηριάστηκαν τα μελίσσια μας. Βέβαια, και εγκεκριμένο να είναι ένα φάρμακο, αν ψεκάζεται με τρόπο που δεν είναι σύμφωνος με τις οδηγίες χρήσεις ο χρήστης και πάλι αντιμετωπίζει κυρώσεις. Διότι υπάρχουν κυρώσεις. Εάν γνωρίζουμε λοιπόν τι φάρμακο σκότωσε τα μελίσσια μας και ποιος είναι πιθανά ή σίγουρα ο υπαίτιος,  κάνουμε καταγγελία στην τοπική Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής και ζητάμε να ελέγξει αυτόν ή αυτούς που υποψιαζόμαστε. Ο έλεγχος της καταγγελίας είναι υποχρεωτικός, αλλά η καταγγελία πρέπει να είναι όσο γίνεται συγκεκριμένη. Δεν μπορούμε να ζητάμε πχ να ελεγχθούν όλοι όσοι έχουν φοίνικες σε μια πόλη, αλλά συγκεκριμένα. Όσο και να φαίνεται ότι δεν υπάρχουν κυρώσεις ή δεν εφαρμόζονται οι νόμοι, το σύστημα δουλεύει. Ίσως όχι όσο καλά θα έπρεπε, ίσως όχι σε όλες τις περιπτώσεις, αλλά δουλεύει. 

Για τη σχετική νομοθεσία και τις κυρώσεις, στην ιστοσελίδα του υπουργείου ΑΑΤ www.minagric.gr ακολουθούμε την εξής διαδρομή:     Αγρότης-Επιχειρηματίας  >Γεωργία  >Φυτοπροστασία > Έλεγχοι, Διάθεση, Χρήση Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων >Νομοθεσία Ελέγχων  Στο Νόμο 4036/2012:   Μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το άρθρο 45 παράγραφος 3 του νόμου 4036/2012, σε όποιον χρησιμοποιεί γεωργικά φάρμακα χωρίς να τηρεί τα αναγραφόμενα στη συσκευασία ή την ετικέτα τους, επιβάλλεται πρόστιμο από τριακόσια (300) έως τριάντα χιλιάδες (30.000) ευρώ. Αυτή είναι η διάταξη που αφορά την παράνομη χρήση πχ νεονικοτινοειδών σε φοίνικες. Η ίδια διάταξη εφαρμόζεται όταν ο χρήστης του γεωργικού φαρμάκου δεν τηρεί τις οδηγίες χρήσης που αναφέρουν να μην ψεκάζεται σε ανθισμένα φυτά κλπ Στο άρθρο 9, παράγραφος 3 προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις από 1000-30000 € για χρήση μη εγκεκριμένων γεωργικών φαρμάκων Στον επαγγελματία χρήστη που χρησιμοποιεί γεωργικά φάρμακα χωρίς την έκδοση της σχετικής  συνταγής χρήσης γεωργικών φαρμάκων ή χωρίς να εφαρμόζει τα προβλεπόμενα στη σχετική συνταγή χρήσης γεωργικών φαρμάκων, επιβάλλεται πρόστιμο από τριακόσια (300) ευρώ ως δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ. (Έχει εκδοθεί η απόφαση για τη συνταγογράφηση των γεωργικών φαρμάκων και σύντομα αναμένεται να εφαρμοστεί όταν ετοιμαστεί η ειδική ηλεκτρονική εφαρμογή.) Στον υπεύθυνο επιστήμονα του καταστήματος εμπορίας γεωργικών φαρμάκων επιβάλλεται πρόστιμο από χίλια (1.000) ευρώ ως τριάντα χιλιάδες (30.000) ευρώ, αν ενεργεί λιανικές πωλήσεις γεωργικών φαρμάκων, χωρίς να υφίσταται η αντίστοιχη συνταγή χρήσης γεωργικών φαρμάκων ή χωρίς την ηλεκτρονική καταγραφή της συναλλαγής στο ειδικό έντυπο πωλήσεων της παραγράφου 5 του άρθρου 36, η οποία υπέχει θέση συνταγής χρήσης. Στον υπάλληλο − πωλητή γεωργικών φαρμάκων του καταστήματος  εμπορίας γεωργικών φαρμάκων επιβάλλεται πρόστιμο από χίλια (1.000) ευρώ ως τριάντα χιλιάδες (30.000) ευρώ, αν ενεργεί λιανικές  πωλήσεις γεωργικών φαρμάκων, χωρίς να υφίσταται η αντίστοιχη συνταγή χρήσης γεωργικών φαρμάκων ή με συνταγή που εκδίδει ο ίδιος χωρίς να είναι επιστήμονας αρμόδιος να συνταγογραφεί. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 46 του νόμου 4036/2012, σε όποιον αρνείται ή παρακωλύει τη διενέργεια ελέγχων από εξουσιοδοτημένα ελεγκτικά όργανα ή αρνείται την παροχή πληροφοριών ή παρέχει ψευδείς ή ανακριβείς πληροφορίες, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους. Στο άρθρο 13 επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις επί παραβάσεων σε θέματα υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων και στο άρθρο 14 ποινικές κυρώσεις για τις ίδιες παραβάσεις 

Από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει εκδοθεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων (http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/crop-production/fytoprostasiamenu/elenxoifitoprostateytikonmenu) ΚΥΑ 8197/90920/22-7-2013 (ΦΕΚ Β΄1883), όπου μεταξύ άλλων προβλέπεται (άρθρο 18) ενημέρωση του κοινού για τα γεωργικά φάρμακα και τις επιπτώσεις τους στις μέλισσες, κι εδώ μπορούμε να παρέμβουμε με προτάσεις. Επίσης, προβλέπεται ρητά ότι ο χρήστης κάθε γεωργικού φαρμάκου (αγρότης ή μη) οφείλει να ενημερώσει τον μελισσοκόμο που βρίσκεται κοντά με πινακίδα για ψεκασμό που πρόκειται να κάνει 48 ώρες πριν τον πραγματοποιήσει (άρθρο 22, παράγραφοι 3 και 4). Η μη ενημέρωση τιμωρείται με πρόστιμο από 300 μέχρι 5.000 € σύμφωνα με το άρθρο 45, παράγραφος 2 του ν.4036/2012. 

Η μορφή της πινακίδας αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου. (http://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Georgika_Farmaka/elenxoi/Entypo_Enimerosis_Psekasmou.pdf) 

Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει εκδώσει με εγκύκλιο του Γενικού Γραμματέα το 2014 (http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/crop-production/fytoprostasiamenu/elenxoifitoprostateytikonmenu/525-ethniko-sxe-drashs/1590-sxedio-drashs-gevrgikon-farmakon) 

τις «Βέλτιστες Πρακτικές Χρήσης Γεωργικών Φαρμάκων», όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται στη σελίδα 20 τα απαραίτητα μέτρα προστασίας των μελισσών. Με αυτή τη διαδρομή στα μενού της ιστοσελίδας του ΥπΑΑΤ μπορείτε να δείτε πόσες και τι είδους κυρώσεις επιβλήθηκαν το 2014 μέχρι την ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης. Αγρότης-Επιχειρηματίας  >Γεωργία  >Φυτοπροστασία > Έλεγχοι, Διάθεση, Χρήση Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων >Πρόγραμμα Ελέγχων >Ετήσιο Πρόγραμμα Ελέγχων στα Φυτοπροστατευτικά Προϊόντα >  Συγκεντρωτική κατάσταση διοικητικών κυρώσεων 

Μέχρι τις 12-9-2014 είχαν επιβληθεί πρόστιμα συνολικού ύψους 341.900 ευρώ σε 191 παραβάσεις   Με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο με τους όρους επιβολή διοικητικών κυρώσεων για παράνομη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων βρίσκουμε υπουργικές αποφάσεις με αυτόν ακριβώς τον τίτλο που είναι αναρτημένες στη Διαύγεια. Όλως τυχαίως, η πρώτη που ανοίξαμε  είχε ημερομηνία 26-3-2014 και αφορούσε μελιτζάνες ψεκασμένες με ιμιντακλοπρίντ…. Το πρόστιμο ήταν 300 Ευρώ και επιβλήθηκε μετά από δειγματοληψία και εύρεση καταλοίπων. Υπάρχει λοιπόν ένα σύστημα ελέγχων και δουλεύει και πρέπει να βρούμε τρόπο να το κάνουμε να δουλέψει και για μας. Όσον αφορά την πρόληψη, εκεί θα πρέπει να φτάσουμε στην καρδιά του προβλήματος, που είναι η παιδεία των αγροτών μας  αλλά και των γεωτεχνικών που εμπορεύονται τα φυτοπροστατευτικά. Θα πρέπει να βρούμε τρόπο να πείσουμε τον ιδιώτη που έχει φοίνικες στην αυλή του ή στο ξενοδοχείο του, ή το Δήμαρχο που έχει φοίνικες στο Δήμο του, να σκέφτεται τις μέλισσες όταν επιλέγει τρόπο αντιμετώπισης του σκαθαριού και αν δεν μπορεί να βρει άλλη λύση από τα χημικά έστω να κόβει τις ταξιανθίες. Για το σκοπό αυτό έχουν βγει αφίσες, έχουν δοθεί συνεντεύξεις σε έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, έχουν γίνει ημερίδες, έχουν σταλεί επιστολές σε υπηρεσίες και φορείς….. αλλά είναι σαφές ότι δυστυχώς δεν είμαστε κοντά στο στόχο μας. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε, να επιμένουμε στους παλιούς και να βρίσκουμε νέους τρόπους. Για παράδειγμα, ελπίζουμε ότι με τη ηλεκτρονική συνταγογράφηση των γεωργικών φαρμάκων  και τους αυστηρούς ελέγχους θα πάψει ο κάθε ιδιώτης να προμηθεύεται λάθος γεωργικά φάρμακα καθώς η συνταγή αναφέρει το είδος του φυτού, το είδος του εγκεκριμένου φαρμάκου, το είδος της ασθένειας του φυτού για την οποία θα εφαρμοστεί και σαφείς οδηγίες χρήσης. Μπορούμε επίσης να αναζητήσουμε συμμαχίες με όσους αγρότες και συνεταιρισμούς ακολουθούν γεωργικές πρακτικές φιλικές για τη μέλισσα και να προβάλλουμε τη συνεργασία μας σε τηλεοπτικές εκπομπές και έντυπα κυρίως του αγροτικού χώρου. Μπορούμε στις περιοχές που οι ψεκασμοί στους φοίνικες αποτελούν τον κύριο παράγοντα απωλειών να ζητήσουμε από τους Δήμους  να  συνδιοργανώσουν μαζί μας μια εκστρατεία ενημέρωσης για το κοινό, πριν την επικίνδυνη περίοδο. Μπορούμε να κινηθούμε δικαστικά στις περιπτώσεις που εντοπίστηκε ο υπεύθυνος και να διεκδικήσουμε αποζημίωση για τα χαμένα μας μελίσσια. Τέλος, πολλοί από μας είναι κι οι ίδιοι αγρότες ή  ζουν στην ύπαιθρο πλάι σε αγρότες. Ας το πάρουμε προσωπικά να τους ενημερώσουμε σωστά. Δεν είναι αντίθετα τα συμφέροντά μας ίσα –ίσα, έχουμε ανάγκη ο ένας τον άλλο. Αν καταφέρναμε να το κατανοήσουν όλοι αυτό, θα λύνονταν πολύ περισσότερα προβλήματα από αυτό των ψεκασμών….